Endo-opioid ve Endo-kannabinoid Sistemlerin Migren ve İlaç Aşırı Kullanım Baş Ağrısındaki Rolü

Gökçen Hatipoğlu1, Devrim Demir-Dora2, Sebahat Özdem3, Babür Dora1

1Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dalı
2Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı
3Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Biyokimya Anabilim Dalı

Anahtar Kelimeler: Anandamid, nosiseptin, ilaç aşırı kullanım başağrısı, migren, endokannabinoid sistem

Özet

Amaç: Endo-opioid ve endo-kannabinoid sistemler ağrının regülasyonunda önemli rol oynar ve migren fizyopatolojisi ile ilişkilendirilmişlerdir. Kronik migrende (KM) olduğu gibi sık atak geçiren hastalarda ilaç aşırı kullanım başağrısı (İAKBA) gelişebilmektedir. Ancak tüm kronik başağrısı olan hastalarda İAKBA gelişmemektedir. Bunun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Bu çalışmanın amacı bu sistemlerin epizodik ve KM’de ve İAKBA’daki rolünün belirlenmesidir.

Gereç ve Yöntem: (Epizodik migren; n=29), (KM; n=15), İAKBA (n=16) ve 31 sağlıklı kontrol çalışmaya alınarak nosiseptin ve anandamid (AEA) kan seviyeleri ölçüldü ve bunların kan seviyeleri gruplar arasında ve başağrısı parametreleri ile karşılaştırıldı.

Bulgular: AEA seviyeleri tüm migren grupları birleştirilerek karşılaştırıldığında kontrol grubundan anlamlı olarak düşüktü (p=0,009) ancak grupların teke tek karşılaştırılmasında fark bulunamadı (p=0,062). Anlamlılık olmamakla birlikte median nosiseptin değerleri KM grubunda çok yüksek (235,76 ng/l), İAKBA grubunda ise çok düşüktü (30,08 ng/l).

Sonuç: Migrende düşük olarak bulduğumuz AEA seviyeleri migrende endokannabinoid sistem işleyişinin bozulmuş olduğu hipotezini desteklemektedir. Epizodik ve KM grupları arasında bir fark bulamamıza rağmen literatürde bildirilen sonuçların yorumlanması bize KM’deki devamlı başağrısının, düşük endokannabinoid inhibisyon düzeyinin katkıda bulunduğu nosiseptif fasilitasyona bağlı süregelen santral sensitizasyon sonucunda oluşabileceğini düşündürmüştür. Anlamlılığa ulaşmamakla birlikte nosiseptin düzeyleri KM grubunda en yüksekken İAKBA grubunda en düşüktü. KM’de bozulmuş olan endokannabinoid sistemi kompanse etmek amacıyla endo-opioid sistemin devreye girmeye çalışması ve endo-opioid seviyelerinin yükselememesi durumunda hastanın aşırı ağrı kesici almaya itilerek İAKBA geliştirmesi olasıdır. Bu hipotezi tam olarak doğrulayamamakla birlikte bunun daha geniş çalışmalarda incelenmeye değer olduğunu düşünmekteyiz.